Seri Hibrit Araçlarda ÖTV Sorunu ve İadesi Süreci

Av. Ayşegül ARSLAN

Uygulamada sıkça karşılaşılan bir durum olarak e-Power teknolojisine sahip araçlara %80 oranında özel tüketim vergisi (ÖTV) uygulandığı görülmektedir. Ancak bu hususta verilen ve emsal nitelikteki Danıştay ve Bölge İdare Mahkemeleri kararlarında, e-Power teknolojisine sahip araçlara uygulanan %80 oranındaki ÖTV hukuka aykırı bulunmaktadır. Bu yazımızda, e-Power teknolojisine sahip araçlar özelinde uygulanması gerekli ÖTV'nin hukuki dayanaklarına ve fazla ödenen verginin iadesi taleplerinde izlenecek idari ve hukuki prosedürlere yer verilecektir.

E-Power Teknolojisi Nedir?

E-Power teknolojisinde aracın hareket etmesini sağlayan motorun elektrik motoru olduğu belirtilmektedir. Dolayısıyla bu tür araçlar hibrit motorlardan ve benzinli motor ile hareket eden araçlardan ayrılmaktadır. E-Power teknolojisi ile çalışan araçlarda da benzinli motor bulunmakla birlikte bu motor aracın hareketini doğrudan sağlamamakta yalnızca elektrik üreterek aracın yine elektrik motoru ile çalışmasına olanak sunmaktadır.

E-Power sistemi, bir seri hibrit teknoloji olarak tanımlanır. Bu sistemde içten yanmalı benzinli motor sadece bir jeneratör işlevi görmekte; ürettiği enerjiyle bataryayı ve elektrik motorunu beslemektedir. Araçların tekerleklerine hareket gücünü veren tek güç kaynağı elektrik motorudur, benzinli motor tekerleklere mekanik bağlantı ile güç aktarmamaktadır. Bu teknik yapı nedeniyle, e-Power araçlar dışarıdan şarj edilmeyen bir hibrit gibi görünse de aslında sürüş karakteri açısından tamamen elektrik motorlu araç gibidir.

Uygulamadaki Durum

Uygulamada e-Power teknolojisini kullanan araçların satın alımı esnasında araç alıcılarına %80 oranında ÖTV alınmaktadır. Bu uygulamanın dayanağı ise idare tarafından, 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanuna ekli (II) sayılı listesinde "Sadece elektrik motorlu olanlar" şeklinde tanımlanan nitelikteki araçlar kapsamında değerlendirilemeyeceği belirtilmektedir.

Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) ve Hazine ve Maliye Bakanlığı, bugüne dek e-Power gibi sisteme sahip araçları “sadece elektrik motorlu” kapsamında görmemiştir. Mevcut uygulamada, araçta herhangi bir içten yanmalı motor bulunması halinde o araç hibrit sayılmakta ve yüksek ÖTV oranları uygulanmaktadır. Nitekim GİB’in benzer yapıya sahip araçlarla ilgili geçmiş özelge ve mukteza kararları da bu yöndedir. Örneğin, 26.05.2012 tarihli bir GİB özelgesinde, hem elektrikli motoru hem de benzinli motoru bulunan bir otomobilin durumu incelenmiştir. İdare, iki motoru olduğu için bu aracın “sadece elektrik motorlu” olmadığını vurgulayarak 87.03 tarife pozisyonundaki “Diğerleri” grubunda, motor silindir hacmine göre (%80) vergilendirilmesi gerektiğini belirtmiştir. Gelir İdaresi’nin bu tutumu, Danıştay kararlarına rağmen uzun süre devam etmiştir. Basına yansıyan bilgilere göre, Nissan e-Power araçlar konusunda Danıştay 2022 yılında lehe karar verse de bayiler ve vergi idaresi bir süre %80 ÖTV tahsil etmeye devam etmiştir. Sonuç olarak, idari makamlar nezdinde henüz genel bir düzenleyici değişiklik veya tüm mükelleflere yönelik bir duyuru yapılmadığından, hak arayışında bulunan e-Power araç sahipleri vergi iadesi için yargı yoluna başvurmak zorunda kalmıştır.

Hukuki Dayanak

ÖTV Kanunu (4760 sayılı) ekli (II) sayılı listede, 87.03 tarife pozisyonu altında binek otomobiller için vergi oranları motor tipine ve özelliklerine göre belirlenmiştir. Özellikle “sadece elektrik motorlu olanlar” ifadesiyle tanımlanan kategori, herhangi bir fosil yakıtlı motorla tahrik edilmeyen, yalnız elektrikle hareket eden araçlara düşük ÖTV teşviki sağlamaktadır. 87.03 pozisyonunda sadece elektrik motorlu araçlar için ÖTV oranı %10 olarak öngörülürken, hibrit veya benzinli motorlu araçlar motor silindir hacmine ve matrahına bağlı olarak %45, %60, %80 gibi çok daha yüksek dilimlere tabi kılınmaktadır. Örneğin Kanunun listesinde “-- Sadece elektrik motorlu olanlar” alt kategorisinde yer alan araçlar %10 ÖTV’ye tabi iken, aynı listede “-- Motor silindir hacmi 1600 cm³’ü geçmeyenler…” grubunda araç bedeline göre %60-%80 ÖTV oranları uygulanmaktadır.

Emsal nitelikteki yargı kararları incelendiğinde, bir aracın benzin, elektik veya hibrit motorlu araç şeklinde sınıflandırılmasında araçta bulunan motorların değil, aracı hareket ettiren motorun dikkate alınması gerektiği belirtilmektedir. E-Power teknolojisine sahip araçları hareket ettiren motor elektrik motoru olup araçtaki benzin motoru tek başına aracı hareket ettirmemektedir. Nitekim benzin motoru kullanıldığında da aracı hareket ettiren enerji benzin değil benzinle üretilen elektrikten kaynaklanmaktadır. Dolayısıyla söz konusu araç için 4760 sayılı Kanunun ekli (II) sayılı cetvelinde yer alan "Elektrikli araçlar için ve 160 kW'yı geçmeyen, ÖTV matrafı 1.250.000,00-TL'yi geçmeyen" araçlara uygulanan %10 ÖTV oranının uygulanması gerekmektedir.

Emsal yargı kararlarında e-Power teknolojisine sahip araçların yukarı yer verilen hüküm kapsamında 'sadece elektrik motorlu' araç olarak kabul edilmesi gerektiğine yönelik kararlar verilmektedir. (Danıştay 7. Daire 2019/3070 E., 2022/506 K., ve 11.02.2022 T.; Danıştay 7. Daire 2016/2623 E., 2017/6296 K., 07/12/2017 T.; İzmir Bölge İdare Mahkemesi 2. Vergi Dairesi 2024/845 E., 2024/1066 K. ve 10.10.2024 T. kararları)

Ayrıca, e-Power teknolojisi ile çalışan araca ilişkin fazla ödenen ÖTV vergisinin iadesi talebinde bulunabilmek için aracın ilk sahibi olunmalı ve 5 yıllık zamanaşımı süresi geçirilmemiş olmalıdır.

İzlenecek İdari ve Hukuki Prosedürler

Vergi Usul Kanunu md. 122 uyarınca ilgili ilde bulunan Nakil Vasıtaları Vergi Dairesi Müdürlüğüne düzeltme talepli fazla ödenen verginin iadesi dilekçe ile talep edilmelidir. 30 gün içerisinde başvuruya ilişkin cevap gelmemesi veya olumsuz cevap gelmesi halinde Vergi Usul Kanunu md. 124 uyarınca Gelir İdaresi Başkanlığı nezdinde şikayet yoluna başvurulmalıdır.

Yine başvurunun tebliğinden itibaren 30 gün içerisinde cevap verilmemiş veya olumsuz cevap verilmiş olması halinde 30 gün içerisinde yetkili vergi mahkemesinde dava açılmalıdır.

Son dönemlerde idari yargının gündemine taşınan e-Power araçlarının Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) oranlarının belirlenmesinde, teknik belgelerin mahkemeler nezdinde kritik rol oynadığı görülmektedir. Bu kapsamda AT Tip Onay Belgesi yargılamanın sonucunu doğrudan etkileyecek nitelikte olduğu görülmektedir. Anılan belgede;

“Sade(ce) Elektrikli: Evet”

“Hibrit (Elektrikli) Araç: Hayır”

Yakıt Türü: Elektrik, şeklindeki ifadeler, aracın üretici firma ve yetkili otoriteler tarafından hibrit değil, yalnızca elektrik motoruyla çalışan araç olarak sınıflandırıldığını açıkça göstermektedir. Bu belge, araç trafik ruhsatındaki “Yakıt cinsi: Elektrik” kaydıyla birlikte sunulduğunda, hukuki değerlendirmede oldukça kuvvetli ve tutarlı bir kanıt seti oluşmaktadır. Ayrıca, idari yargılama sürecinde mahkemelerce teknik bilirkişi raporlarına başvurulması da söz konusu olmaktadır. Daha önceki emsal davalarda, İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) ve Türk Standartları Enstitüsü (TSE) gibi bağımsız kuruluşların teknik raporları mahkemece dikkate alınmış; bu raporlarla aracın içten yanmalı motorunun sadece jeneratör görevi gördüğü ve aracın hareket gücünün yalnızca elektrik motorundan sağlandığı bilimsel olarak kanıtlanmıştır. Böylece, idarenin araçların hibrit olduğu yönündeki muhtemel itirazları etkili biçimde çürütülmektedir.

Sonuç olarak, elektrik motorlu araç sahiplerinin vergi uyuşmazlıklarında haklılıklarının ortaya konulmasında Tip Onay Belgesi ve bağımsız bilirkişi raporları temel hukuki dayanaklardan biri olmaktadır. Bu teknik belgelerle desteklenen davalarda, kanaatimizce hatalı uygulanan %80’lik ÖTV oranının hukuka uygun %10’a düşürülmesi ve fazla ödenen vergi tutarının mükellefe iadesi sağlanmalıdır.